Làm dâu bản Bơn

Bà Kìn bị bệnh lâu rồi, ông cũng không đủ kiên nhẫn mà cứ tháng tháng, ngày ngày chăm sóc bà, những ngày vợ ốm triền miên ông cũng hay rượu chè triền miên. Vợ chưa mất mà ông đã nghĩ đến chuyện sau này vợ mất sẽ lấy ai về bầu bạn tuổi già rồi, người ta biết thế vì có lần say ông đã nói ra điều này với một vài người bạn. Thấy ông Kìn tỏ ra đau khổ trong những ngày tang thương, Hương thì thầm với chồng:

"Ông nội anh thật là giả tạo".

Pản không nói gì. Sau gần một tuần không được nghỉ ngơi, từ một người phụ nữ xinh xắn, trắng trẻo Hương gầy sụp hẳn đi, mắt cô sưng húp và thâm quầng. Cô phải xuống nhà dưới nghỉ ngơi để lấy lại sức. Sau nhũng ngày ấy tất cả con cháu trong họ đều phải thay phiên nhau lên ở với ông Kìn để ông bớt cô đơn. Nhưng càng ngày ông càng khó tính nên không ai ở nổi với ông, vài tháng sau ông hay kêu than rằng ông cô đơn, rằng không ai hiểu ông, ông là một lão già góa khổ sở... Con cháu đều cố gắng an ủi ông, chiều chuộng ông hơn nhưng không có tiến triển gì. Rồi ông cũng nói thằng ra là ông muốn tái giá, con cháu ông không phản đối việc ông muốn đi bước nữa mà họ muốn ông hãy từ từ, ít nhất phải để tang bà Kìn được một năm đã, Hương những tưởng ông Kìn là một người truyền thống thì ít nhất sẽ theo tục lệ truyền thống là phải để tang vợ ít nhất ba năm. Thế mà chưa đầy ba tháng ông đã đòi đi lấy vợ mới. Luật tục là do con người sáng tạo ra nên con người ta cũng có quyền xóa bỏ nó, sáu tháng sau ông Kìn đi lấy vợ mới. Ông lấy bà Bín người bản bên, là gái già kém ông hai mươi tám tuổi. Bà này ở với em chồng, do tính tình hồi trẻ chanh chua, lười nhác nên mãi chưa có chồng, tuy vậy gia đình bà này vẫn làm cao lắm. Vợ chồng em trai bà Bín yêu cầu sính lễ là hai triệu bạc, một con bò cái, một vòng tay vàng cho bà Bín và một thủa ruộng nhỏ cho gia đình em trai bà vì đã có công "phụng dưỡng" bà. Ngược lại của hồi môn bà Bĩn đem về nhà chồng là hai bộ chăn gối tự dệt, một cái xe đạp và một ít quần áo. Hương bảo chồng, có nhất thiết phải để cho ông lấy một người tham lam như thế không, Pản nghĩ ngợi một lúc rồi bảo vợ, đó cũng là tục lệ, ông lấy ai cũng phải vậy thôi vấn đề là nhiều hay ít.

Người bản bảo Hương sướng vì không phải mất nhiều của hồi môn khi về nhà chồng, bố cô lại còn được nhiều sính lễ từ nhà trai nữa. Chuyện đó thực ra không chính xác như người ta đồn đoán nhưng chẳng ai trong cuộc buồn giải thích. Để lấy được Hương, nhà Pản mất một con bò, ba con lợn nái to, mấy chục con gà và chục yến cá, gạo nếp, rượu để làm đám cưới bên nhà vợ. Đó là tục lệ của người Thái, chứ gia đình Hương không hề bắt buộc. Quà cho riêng Hương là bộ trang sức bạc trong đó có mấy thứ vòng bạc cổ, Hương chẳng bao giờ đeo. Nhà Pản vẫn biếu bố Hương một món tiền lớn dù ông không nhận, không thách cưới. Sau này Hương đã trả lại nhà chồng bằng cách lấy tiền lương giáo viên của mình bù đắp vào những khoản chi tiêu trong gia đình. Bố cô còn cho cô một miếng đất đủ xây nhà ở ngoài thị trấn, phòng khi cô không chịu được cuộc sống ở bản Bơn thì ra đó mà ở, chỗ đất ấy có giá cũng bằng mấy quả đồi của nhà Pản. Nhiều người bản Bơn luôn gắn liền chuyện hôn nhân với vật chất nhưng Hương lấy Pản là vì tình yêu tha thiết anh dành cho cô nên vật chất với họ không quan trọng, chỉ là phong tục nên tuân theo. Pản và bố mẹ chồng của Hương cũng biết điều ấy, nên với họ dù cô có về nhà chồng tay không cũng chẳng ai nói gì. Lấy được cô dâu tài giỏi, xinh đẹp như cô đâu dễ gì, mà nếu cô không đồng ý lấy Pản chắc anh chết lâu rồi. Pản thấy ngại vợ chuyện ông nội mình lắm, anh cứ sợ vợ bỏ nhà đi vì chuyện của ông. Cũng may khi lấy vợ xong ông Kìn không cần con cháu lên ở cùng nữa, mọi người cũng muốn ông với vợ thoải mái nên để ông trên nhà trên một mình. Vài ngày sau khi lấy vợ thấy ông Kìn tươi tỉnh hẳn, ông lại bắt đầu đi chăn dê, làm vườn... Những tưởng mọi chuyện từ đó sẽ thuận buồm xuôi gió, ai ngờ hai mươi ngày sau bà Bín bỏ về nhà và không trở lại nữa. Nhà bà đem trả lại ông Kìn hai triệu và thủa ruộng, còn những thứ khác họ giữ hết cả, mẹ chồng Hương vẫn sang đòi nốt con bò cũng may được mà không xảy ra xô xát gì. Mọi người gặng hỏi nhưng ông Kìn không nói gì nhiều, ông chỉ bảo bà Bín lười nhác nên đuổi về thôi.

Ông Kìn bỏ vợ Hương là người lo lắng nhất, cô sợ lại phải theo chồng lên ở cùng ông nội để cho ông... đỡ buồn, vì cả nhà chỉ còn có hai vợ chồng cô. Vợ chồng anh chị bên chồng đều đã có nhà