Kí ức một dòng sông

Những người bạn nhỏ thuở hôm nào đã cùng tôi ngày đêm với tháng năm, vẫn gần gũi mật thiết với con sông thân thương giờ đã mỗi đứa một phương trời. Đi tìm tương lai hạnh phúc trên đường đời cho riêng mình, đâu còn tụ tập nô đùa bên dòng sông như những ngày xưa...

***

Tôi còn nhớ..., từ chỗ tôi đang đứng đây đến kia độ chừng vài bước đi là con sông nhỏ hẹp của ngày xưa. Thế nhưng, nó chứa đựng cả một hồi ức thơ mộng mà tôi nào có thể quên thời ấu thơ. Con sông trải dài theo đường hình cung xuyên qua lũy tre xanh rì và chia đôi hai dãy nhà tranh nứa dọc ven hai bên bờ.

Giờ tôi đã trưởng thành. Vừa mới từ thành phố về đến đã dâng trào cảm xúc, lòng nao nao khi chợt nhận ra dòng sông xưa chỉ còn trơ trọi lại đồi cát nhấp nhô. Chỗ thì bị san bằng để cất nhà, chỗ thì cây cối mọc đầy dẫy, cỏ dại um tùm vô lối. Cảnh vật quê tôi đã thay đổi theo thời gian, theo cái hiện đại hóa của đất nước. Nhưng tình cảm của tôi dành cho quê hương, cho con sông xưa vẫn không hề đổi thay dẫu cho quang cảnh quanh tôi bây giờ đang dần mai một đi. Giờ đây, đứng nhìn cảnh vật đổi sao dời của quê tôi với con sông đã hoang tàn trong tầm mắt. Nghe đâu đây tiếng dế gáy vang trong các bụi cây vọng lại, quyện với mùi thơm của cỏ non đang đâm chồi nảy lộc. Những giác quan quen thuộc đó đã khơi dậy lại những kỷ niệm của ngày thơ ấu. Và rồi, kí ức về một dòng sông trong tâm trí tôi đang quay về...

Nơi con sông cô liêu ngày xưa, biết bao điều thú vị đã đến với tôi trong những năm tháng đầu đời. Hồi đó, quê tôi còn nghèo, sống chủ yếu vào nghề lưới cá trên sông. Trồng trọt ven hai bên bờ sông chỉ là tạm thời vì đất ở đấy chỉ cày lên sỏi đá. Tuy có vất vả gian lao, nhưng người dân ở đó vẫn luôn gắn bó mặn mà với công việc và cả con sông nữa. Cũng không loại trừ chúng tôi, con sông cho chúng tôi những giây phút sảng khoái vào buổi chiều hạ. Khi bọn trẻ con thả trâu ăn cỏ xong là cả bọn "ùm" ngay xuống nước, tha hồ vẫy vùng thỏa thích. Chúng tôi mải mê lăn lộn dưới dòng nước mát lạnh tận chân tóc ấy có khi quên để mắt tới đàn trâu trên bờ, khi chúng "chén" gần hết ruộng lúa non người ta. Và thế là về đến nhà là một trận đòn nên thân. Nào đâu những buổi trời chiều chạng vạng tối, cảnh tượng cất vó cá của các nhà thuyền vòm trên sông mới nhộn nhịp làm sao?! Dòng sông cứ lặng lẽ trôi không màng chi đến thời tiết nắng mưa hay giông bão. Điều đó làm cho tôi có cảm nhận như dòng sông thật vô tư, chẳng phải bận tâm chi điều gì. Giá như cha mẹ tôi cũng được như vậy thì hay biết bao, không phải lo toan chi hai điều cơm áo cũng chỉ xoay quanh mỗi đồng tiền. Nhưng tôi biết đó chỉ là giấc mơ xa vời nhẹ nhàng trôi xa, lạc vào cõi mộng hão huyền. Vì cuộc đời đã là vậy, ai không bôn ba hai mùa mưa nắng dãi dầu sương gió, đong đầy với tháng năm.

Vào một đêm, tôi lang thang dọc theo men bờ sông lầm trong bóng tối buốt giá đầy hiu quạnh. Nhìn ánh trăng trên cao chiếu phảng phất khắp mặt dòng sông, bóng trăng long lanh bởi cái đớp bóng nước của những con cá làm xao động cả mặt nước. Lòng tôi sao tràn đầy nỗi cô quạnh, xót xa khi chứng kiến cảnh đánh cá đêm trên sông của các ngư dân trong làng. Cảnh quăng lưới của những chiếc thuyền nhỏ, bên trên là ánh đèn dầu treo lủng lẳng ở mui. Tiếng gõ chài xập xình đuổi cá sa vào lưới, cùng tiếng hò reo mỗi khi kéo lưới lên với một mẻ cá lớn. Cứ thế, cái cảnh đầu tắt mặt tối cả đêm hôm để có cá cho phiên chợ sáng mai cứ tái diễn trên dòng sông quanh năm suốt tháng. Dòng sông cứ lẳng lặng nhẹ nhàng trôi đã cho dân chài chúng tôi biết bao tôm cá, cho chúng tôi miếng cơm manh áo trong cuộc sống. Dẫu rằng bề ngoài nó vô tri, cứ mãi xuôi dòng về biển Đông. Đến đây, tôi ngã mình trên chiếc đò ngang đậu ven bờ sông, đắm chìm trong cảnh yên tĩnh của quê hương, của dòng nước chảy êm đềm. Chợt thức giấc đâu đây tiếng cá vẫy nước làm xao động dưới mạn thuyền.

Sáng ra như thường ngày, tôi và thằng Hùng thằng Ti, cùng một vài đứa bạn trong xóm vẫn hay đến trường trên chiếc đò xuôi dòng. Con đò lững lờ trôi tuyệt nhiên rẽ đôi dòng nước xanh biêng biếc, bởi in bóng nền trời xanh thoáng đãng. Tiếng cười nói giòn tan vào dòng nước chảy, đôi khi đò lắc lư bởi sự đùa giỡn của đám học trò tinh nghịch. Đò vẫn trôi, đò xuôi về bến mới, nơi ngôi trường làng tuy có vẻ đơn sơ mộc mạc nhưng lại thanh bình và chan chứa bao niềm vui của những người bạn học đường. Trong buổi học ngày hôm ấy, thầy giáo có cho đề làm văn tả thực con sông quê em. Đây cũng là bài kiểm tra cuối cùng của bộ môn và điểm số ấy rất